هنر صخره ای گلپایگان، نگین تاریخ ایران زمین

هنوز هم آوای بزهای کوهی بر فراز صخره های سنگی شنیده می شود؛ نوای دلنواز آب، آهوان و قوچ های کوهی تشنه را به دمی آسودن در کنار تنگه فرا می خواند؛ هنوز شکارچی در کمین شکار به امید کسب روزی برای خانواده، تیر در کمان خویش انداخته و جلوه حمله یوزان و پلنگان در حال شکار دیده می شود و غرش شیران و صدای گرگان گرسنه در پهنه وسیع بیابان طنین انداخته است…

بله، اینها تفسیر مختصری از تصاویری است که بر روی بومهای سنگی صخره های تنگه غرقاب گلپایگان جا خوش کرده اند. تصاویری برجای مانده از هزاران هزار سال پیش، بر روی تن صخره های استوار.

سنگ نگاره ها، حاصل تلاش ماندگار بشر برای ثبت هویت خویش هستند که به هنر صخره ای شهرت یافته اند. این نوع تصویرگری به عنوان مردمی ترین هنر در طول تاریخ، بیانگر نوع زندگی، آداب و رسوم، محیط زیست، باورها و اعتقادات پیشینیان ما است.

در حال حاضر هزاران سنگ نگاره بر روی صخره های کوه های شهرستان گلپایگان در قالب ۳۰ منطقه شناسایی گردیده که  موضوع بیشتر آنها مربوط به صحنه های شکار، محیط طبیعی، رزم و دیگر نقوش هستند.

این نقوش حقایقی از تاریخ ایران را بازگو می کنند. در برخی از نگاره ها، صحنه های شکار با یوز و باز شکاری به تصویر کشیده شده است. قوش یا باز یکی از حیوانات مورد علاقه سلاطین ایرانی بوده است و از این حیوان به همراه یوز اهلی شده و یا سگ شکاری برای شکار استفاده می کرده اند. از دیگر نگاره های کمیاب می توان به نقش ارابه و گاوآهن اشاره نمود که در بررسی تاریخ صنعت کشاورزی حایز اهمیت فراوان است.

سنگ نگاره های گلپایگان مبین سیر دگرگونی خط نیز هستند. ابتدایی ترین خطوط که همان خط تصویری است در قالب تصویر حیوانات و اشیا در میان سنگ نگاره ها وجود دارند. از آن جمله، نقش بزکوهی که قریب به ۸۰ درصد نقوش را تشکیل می دهد نمادی از آب و باران خواهی بوده است. دیگر خطوط تاریخی همچون خط هندسی عیلامی، پهلوی، کوفی و حتی خطوط عربی و فارسی نیز به فراخور تاریخی خاص خود در منطقه سنگ نگاره های گلپایگان شناسایی شده اند.

نام سنگ نگاره های گلپایگان به واژه تیمره گره خورده است. تیمره نام قدیم یکی از مراکز مهم تاریخی در فلات مرکزی ایران است که بخش اعظمی از سنگ نگاره های این منطقه در شهرستان گلپایگان واقع شده که این سنگ نگاره ها به عنوان یکی از بزرگترین و کاملترین مجموعه سنگ نگاره های ایران شناخته می شوند.

اکنون با گذشت سالیان متمادی، این آثار باشکوه در معرض خطرات طبیعی و انسانی بی شماری قرار گرفته اند. احداث سد مخزنی کوچری در گلپایگان، احداث خطوط انتقال آب و فعالیت های عمرانی و راه سازی از جمله عوامل آسیب رسان به سنگ نگاره ها در دهه های اخیر بوده است.

اخیرا  کتابی تحت عنوان “سنگ نگاره های گلپایگان؛ گذرگاه تاریخ” موضوع خود را به بررسی نمادها، مفاهیم و نقوش صخره ای در گلپایگان اختصاص داده است. مسلماً با پژوهش های تکمیلی بر روی این آثار، استان اصفهان به عنوان یکی از کهنترین مراکز سکونتی ایران باستان معرفی خواهد شد و به تبع آن شاهد رونق و توسعه هر چه بیشتر صنعت گردشگری داخلی و بین المللی در این شهرستان و استان خواهیم بود.